Na Marchionne de zondvloed of zonneschijn?

Het is twee voor twaalf. Italië snakt meer dan ooit naar economische adem, in een wereld die dit grote industriële land maar amper lijkt bij te kunnen benen. Bovendien moet het al jaren nagenoeg zonder een belangrijke levensader verder, namelijk die van een sterk groeiende auto- en staalindustrie. Wat dat betreft is Fiat samen met kapitein Marchionne aan een totale catastrofe ontsnapt. Al jaren schrijven we bij AutoEdizione over de wijze waarop de nagenoeg failliete kolos die ooit Europa’s grootste was, in 2004 voor de poorten van de hel is weggesleept. Vandaag staat de oude Italiaanse autofabriek opnieuw met beide benen op de grond in Detroit (en Betim) en weten we dat de economische klap die de wereld in 2008 trof, fataal zou zijn geweest voor het destijds van Italië afhankelijke Fiat. We zien een volledig nieuw bedrijf, dat onder toezicht van het strategische oog van puinruimer Marchionne, aan beide zijden van de oceaan zelfredzaam is geworden. Wat de man in donkere trui tot 2009 alleen met Fiat deed, deed hij vervolgens ook met Chrysler en daarmee is een nieuwe op zichzelf staande eigentijdse onderneming ontstaan, dat meer vanuit de lucht lijkt te worden aangestuurd, dan vanuit een gebouw 0f bepaalde plek. Marchionne zit dan ook letterlijk meer in het vliegtuig dan op kantoor.

Wat misschien nog wel veel belangrijker is om te beseffen, is dat de Italiaanse autofabriek en daarmee een onmisbaar deel van de Italiaanse arbeidsmarkt, nu dankzij een naderende volledige overname van Chrysler door Lingotto, een reële kans op herstel heeft, mits de oude verlammende krachten die je in dit land te pas en te onpas in werking ziet treden, geen fatale barrière worden. De tijd van sterk politiek beïnvloede fabrieksdirecteuren ligt inmiddels ver achter ons, maar niet iedere politieke- of ideologische vakbeweging in het verstokte land, lijkt dat te willen erkennen. Er klinkt nog veel twintigste-eeuwse retoriek, dat blind lijkt te zijn voor de nieuwe realiteit die door Fiat en de wereldeconomie is neergezet. Ondanks een duidelijke economische noodzaak, wordt er door critici van Fiat SpA vooral gekeken naar het gebrek aan verbetering en productiviteit, in plaats van de rol van de producent en de daarbij behorende vrijheden. Sergio Marchionne weet dat als geen ander en wil zijn vingers er niet langer aan branden. In tegenstelling tot voorgaande jaren, besluit de CEO nog enkel zijn vragende blik richting de politieke eindverantwoordelijken te richten en wijst hij daarbij af en toe op zijn horloge. Het gebrek aan werk kan namelijk vooral opgelost worden door een beter ondernemingsklimaat. Intussen bedenkt de firma een nieuwe rol voor zijn Italiaanse fabrieken. Het relatieve voordeel in deze crisis is misschien wel dat de tijdsdruk inmiddels meer bij de Italiaanse staat is komen te liggen, in plaats van bij de autoproducent die al jaren geleden het roer heeft omgegooid.

Zodra Marchionne zijn nieuwe onderneming z’n definitieve vorm heeft gekregen, is de kans groot dat de firma zonder hem verder zal gaan. Wellicht in 2015 of 2016. Vriend en vijand durft niet met zekerheid te zeggen hoe Fiat en Italië er dan voorstaan. Sommigen vrezen dagelijks een definitief vertrek van Lingotto uit het thuisland, maar er is productiematig en geschiedkundig gezien, simpelweg te veel waar de autofabrikant niet zonder kan. Dat werd vooral bewezen toen Fiat eind 2011, een hypermoderne productie lanceerde in Pomigliano d’Arco, het resultaat van een eerste grote investering in Italië sinds de overnamestart van Chrysler in 2009. Hoewel de productie van een Fiat Panda -dat vanaf het eerste laspunt circa elf uur duurt- 242 euro aan arbeidsloon kost per persoon die aan deze auto werkt, terwijl dit in Polen 88 euro is, is dit voor Fiat om allerlei andere argumenten geen aanleiding om het land te verlaten. Nee, Fiat blijft voorlopig juist investeren en kan dit ook steeds beter, maar wat alles bepalend zal zijn, is of de firma dit voortaan onder de juiste condities zal kunnen doen. Is er bij de belangrijkste politieke en ideologische machten in Italië, uiteindelijk voldoende opofferingsgezindheid en ruimte voor het landsbelang, zodat er voldoende veerkracht is om duizenden banen veilig te stellen? Zodra de schoorstenen van Mirafiori weer gaan roken weten we het antwoord op deze vraag. We hopen dat Sergio Marchionne uiteindelijk de pionier blijkt te zijn geweest, van een revolutie binnen de Italiaanse industrie als geheel.

Mattia Mariani